Pozew o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny

Często spotykam się z określeniem „alimenty bez rozwodu”. To określenie jest bardzo dużym uproszczeniem, ale mniej więcej tym jest właśnie roszczenie o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny. Zawarcie związku małżeńskiego, nie przyznaje tylko praw, ale również nakłada obowiązki, o czym dokładnie mówi nam przepis Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „oboje małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie, jak też są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli”. Często jednak małżonkowie nie przezwyciężają życiowych problemów i ich drogi się rozchodzą. Jednak nie zwalnia to żadnego z nich z obowiązku utrzymywania rodziny, którą wspólnie założyli. W momencie, gdy jeden z małżonków się z tego obowiązku nie wywiązuje, na pomoc przychodzi możliwość złożenia pozwu o przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Czym jest zatem roszczenie o zaspokojenie potrzeb rodziny?

Roszczenie o zaspokojenie potrzeb rodziny zostało uregulowane w art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego („k.r.o”). Zgodnie z jego treścią „Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”. To właśnie ten przepis stanowi podstawę prawną powództwa o zaspokojenie potrzeb rodziny.

Tak więc, powództwo o zaspokojenie potrzeb rodziny jest odpowiednikiem powództwa alimentacyjnego każdego z członków rodziny, z zastrzeżeniem, że obejmuje ono wszystkich członków rodziny małżonka będącego pozwanym w tej sprawie, nie wyłączając pełnoletnich dzieci (inaczej niż w obowiązku alimentacyjnym wynikającym z rozwodu), o ile zamieszkują one we wspólnym gospodarstwie domowym z małżonkiem wytaczającym powództwo o zaspokojenie potrzeb rodziny.

Podstawową przesłanką dla możliwości wystąpienia z takim roszczeniem jest istnienie małżeństwa. To właśnie z faktu zawarcia związku małżeńskiego wynika obowiązek określony przepisem art. 27 k.r.o. Nie będzie on miał zatem zastosowania w przypadku osób pozostających w związkach nieformalnych. Należy w tym miejscu również wskazać, że nie ma znaczenia czy małżeństwo posiada rozdzielność majątkową czy wspólnotę. Na obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny nie ma również wpływu separacja faktyczna, czyli sytuacja, w której małżonkowie nie mieszkają ze sobą, ale żadne z nich nie decyduje się na złożenie pozwu o rozwód.

Wysokość roszczenia

W ustawie nie są wskazane kryteria, które pozwalałyby na ustalenie wysokości świadczenia z tytułu zaspokajania potrzeb rodziny. Zgodnie z linią orzeczniczą przyjmuje się, że małżonkowi przysługuje roszczenie do współmałżonka o zaspokojenie swych potrzeb w zakresie odpowiadającym zasadzie równej stopy życiowej małżonków. Orzekając o wysokości kwoty tego świadczenia, sąd bierze zatem pod uwagę poziom życia małżonków z okresu, kiedy pożycie małżeńskie przebiegało zgodnie, przy czym znaczenie ma również czas trwania małżeństwa lub samej separacji faktycznej, a także wiek, stan fizyczny i psychiczny małżonków.

Co prawda, na pierwszy rzut oka można uznać, że to roszczenie przypomina „zwykle” roszczenie o alimenty, dochodzone w imieniu i na rzecz małoletniego dziecka. Jednakże podstawową różnicą (obok konieczności wystąpienia wspomnianej wyżej przesłanki istnienia małżeństwa) jest to, że w przypadku żądania zasądzenia alimentów od małżonka na rzecz dziecka, ustalona kwota alimentów obejmuje wyłącznie usprawiedliwione potrzeby tego dziecka, czyli jego koszty utrzymania.

Potrzeby rodziny są zaspokajane nie tylko poprzez łożenie środków pieniężnych, ale także osobiste starania o wychowanie dzieci, jak i praca w domu polegająca na praniu, sprzątaniu, gotowaniu itp. Powyższe sposoby mogą zostać uznane przez sąd za zaspokajanie potrzeb rodziny. Bardzo często mamy sytuację, gdyż żona nie pracuje zawodowo, a poświęca się wychowywaniu dzieci i prowadzeniu domu. Wówczas jej praca w domu musi być tak samo wartościowana jak praca zawodowa męża.

Do przedmiotowego pozwu należy przygotować się jak do sprawy o alimenty. Dlatego też należy zebrać faktury VAT, dokumenty, zaświadczenia, można zgłosić świadków oraz inne dowody, które pozwolą ustalić jak najwyższą kwotę roszczenia.

Sąd właściwy do złożenia pozwu

Sądem właściwym będzie zarówno sąd rejonowy właściwy dla małżonka-powoda składającego pozew jak i sąd rejonowy właściwy dla małżonka-pozwanego. Właściwość sądu ustalamy względem miejsca zamieszkania.

Treść pozwu

Pozew o zaspokojenie potrzeb rodziny powinien spełniać wymogi pisma procesowego i zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego pozew jest skierowany – sąd rejonowy wydział rodzinny;
• określenie stron postępowania poprzez wskazanie ich imion, nazwisk oraz miejsc zamieszkania;
• oznaczenie numeru PESEL powoda;
• oznaczenie pisma wraz ze wskazaniem przedmiotu sprawy – pozew o zaspokojenie potrzeb rodziny;
• osnowę pozwu, czyli to, czego domaga się strona powodowa, obejmujące wnioski i oświadczenia;
• dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
• własnoręczny podpis powoda;
• wymienienie wszystkich składanych załączników;
• wniosek o zobowiązanie pozwanego do zaspokajania potrzeb rodziny;
• przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających podniesione w pozwie żądanie;
• oznaczenie wartości przedmiotu sporu, czyli sumę dochodzonego świadczenia pomnożoną przez 12 miesięcy;
• przytoczenie w miarę potrzeby okoliczności uzasadniających właściwość sądu;
• informację o wymagalności roszczenia;
• informację czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku, gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.

Fakultatywnie pozew może zawierać m.in.:

• wniosek o zabezpieczenie powództwa;
• wniosek o przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda;
• wnioski służące do przygotowania rozprawy, w tym o: wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych, polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin, zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

Do sądu należy złożyć 2 egzemplarze pozwu wraz z załącznikami. Składając pisma do sądu, pamiętajmy, by zrobić kopię dla siebie. Jeśli zdecydujemy się wysłać pismo za pośrednictwem poczty, to wybierzmy list polecony. Natomiast składając pismo na biurze podawczym sądu, kopia posłuży nam za potwierdzenie złożenia, ponieważ na niej otrzymamy pieczątkę wraz z datą przyjęcia tzw. prezentatę.

Opłata od pozwu

Pozew o zaspokojenie potrzeb rodziny wolny jest od opłaty sądowej na podstawie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Przeszkody do złożenia pozwu

Trzeba pamiętać, że w czasie trwania sprawy o rozwód lub o separację nie może być wszczęta odrębna sprawa o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty pomiędzy małżonkami albo pomiędzy nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi co do świadczeń za okres od wytoczenia powództwa o rozwód bądź o separację. Pozew lub wniosek o zabezpieczenie w takiej sprawie sąd przekaże sądowi, w którym toczy się sprawa o rozwód lub o separację, w celu rozstrzygnięcia według przepisów o postępowaniu zabezpieczającym.

Postępowanie w sprawie o zaspokojenie potrzeb rodziny, wszczęte przed wytoczeniem powództwa o rozwód lub o separację, ulega z urzędu zawieszeniu z chwilą wytoczenia powództwa o rozwód lub o separację co do świadczeń za okres od jego wytoczenia. Z chwilą wydania w sprawie o rozwód lub o separację postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia wykonania obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny wstrzymuje się także z mocy prawa wykonanie nieprawomocnych orzeczeń o obowiązku tych świadczeń, wydanych w poprzednio wszczętej sprawie, za okres od wytoczenia powództwa o rozwód lub o separację.

Po prawomocnym zakończeniu sprawy o rozwód lub o separację zawieszone postępowanie podejmuje się z mocy prawa, orzeczenia zaś, których wykonanie było wstrzymane, podlegają wykonaniu, jednak tylko co do okresu, za który w sprawie o rozwód lub o separację nie orzeczono o roszczeniach objętych zawieszonym postępowaniem. W pozostałym zakresie postępowanie ulega z mocy prawa umorzeniu.

Wskazuję, że treści przedstawione w artykule nie są poradą prawną. Z uwagi na zmiany przepisów prawnych jak i orzecznictwa, ich aktualność może ulegać zmianie. 

Autor: Izabella Oleksiak — aplikantka radcowska

Autorka bloga www.poprawniczemu.com