Pozew o naruszenie dóbr osobistych — czym są dobra osobiste i jak je chronić.
Pozew o naruszenie dóbr osobistych
Czym jest dobro osobiste?
Art. 23 kodeksu cywilnego wskazuje nam katalog przykładowych dóbr osobistych podlegających ochronie. Są to m.in.: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska.
Z uwagi na fakt, że katalog dóbr osobistych jest otwarty, orzecznictwo szeroko komentuje, w jakim zakresie poszczególne uprawnienia można uznać za podlegające ochronie jako dobra osobiste, ponieważ tak jak wspomniałam powyżej, art. 23 kodeksu cywilnego wskazuje nam tylko przykłady. Dość powszechnym obecnie naruszeniem dobra osobistego jest publikowanie czyjegoś wizerunku bez jego zgody lub rozpowszechnianie nieprawdziwych opinii/informacji o danej osobie, które ją dyskredytują i narażają na utratę zaufania publicznego.
Z orzecznictwa możemy się dowiedzieć m.in., że również więź z psem albo kult pamięci po osobie zmarłej jest również dobrem osobistym. Jednocześnie, zdaniem Sądu Najwyższego np. prawo do urlopu wypoczynkowego jak również prawo do sądu nie jest dobrem osobistym.
Naruszenie dobra osobistego
Nasze dobra osobiste wymienione powyżej mogą zostać w naszej ocenie naruszone. W jakich sytuacjach możemy uznać, że takie naruszenie miało miejsce? Należy przede wszystkim spojrzeć na daną sytuację jednostkowo, ponieważ możemy mówić o naruszeniu dóbr osobistych dopiero w sytuacji, gdy wszystkie działania, które zostały wymierzone w nasze dobro osobiste zawierają element bezprawności. Mówiąc inaczej – dana czynność musi sama w sobie być niezgodna z prawem czy zasadami współżycia społecznego. Jest to ważne z uwagi na fakt, że w niektórych przypadkach pewne zachowania mogą uderzać w nasze dobra osobiste, ale będą zasługiwać na prawne i społeczne usprawiedliwienie. Aby mówić o naruszeniu dobra osobistego, należy również daną sytuację ocenić obiektywnie, ponieważ bardzo często kwestia naruszenia dobra osobistego może być nadinterpretowana. Dlatego też ważne jest, żeby spojrzeć na daną sprawę okiem osoby postronnej.
Gdy zostały spełnione dwie powyższe przesłanki, możemy uznać, że doszło do naruszenia dobra osobistego. Jak zatem możemy nasze naruszone dobra ochronić?
Pozew o naruszenie dóbr osobistych
W pierwszej kolejności należy osobę, która narusza nasze dobro osobiste wezwać do zaniechania takich działań lub do usunięcia skutków naruszeń jeśli takie miały miejsce. W szczególności można domagać się, ażeby sprawca naruszeń złożył oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub domagać się ustalenia jakiegoś stosunku prawnego. Jeśli nasze wezwanie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów, to pozostaje wstąpienie na drogę sądową.
Pozew składamy do Sądu Okręgowego właściwego względem miejsca zamieszkania/ siedziby pozwanego. Powództwo można również wytoczyć przed sądem, w okręgu którego działał pozwany. Jednak z uwagi na fakt, iż obecnie naruszanie dóbr osobistych stwierdza się w większości przypadków w Internecie, to najwłaściwszym będzie wybór sądu właściwego dla miejsca zamieszkania/siedziby pozwanego. W pozwie należy dokładnie wskazać kto dopuścił się naruszenia dóbr osobistych, kto w sprawie jest poszkodowanym, które dobra zostały naruszone i jakiego zadośćuczynienia żąda osoba składająca pozew (można również żądać od pozwanego wpłaty na cele społeczne). Jeśli przy naruszeniu dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, można również żądać naprawienia tej szkody na zasadach ogólnych wynikających z kodeksu cywilnego.
Wysokość zadośćuczynienia finalnie ustala sąd, biorąc pod uwagę takie czynniki jak m.in. charakter naruszenia, skala naruszenia, czas trwania, intensywność ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem dóbr osobistych, stopień winy osoby naruszającej dobra osobiste, cel, który zamierzała ona osiągnąć, podejmując działanie naruszające te dobra osobiste.
Postępowanie sądowe
Sprawy dotyczące naruszenia dóbr osobistych nie należą do łatwych, ponieważ wykazanie, że doszło do naruszenia dóbr osobistych, może budzić wiele wątpliwości i rzadko kiedy naruszenie jest jednoznaczne. To na powodzie spoczywa obowiązek zgromadzenia odpowiedniego materiału dowodowego na wykazanie naruszenia. Jednakże, to pozwany musi udowodnić, że jego działanie nie było niezgodne z prawem.
Czas trwania postępowania o naruszenie dóbr osobistych jest uzależniony od wielu czynników. Nie budzące wątpliwości sprawy, gdzie dowody są jednoznaczne i strony szybko dochodzą do porozumienia, mogą zakończyć się w ciągu kilku miesięcy. Z kolei skomplikowane sprawy, które wymagają przesłuchania wielu świadków, analizy dokumentów czy opinii biegłych, mogą trwać nawet kilka lat. Wiele również zależy od ilości spraw prowadzonych przez dany sąd.
Bardzo często strony wybierają negocjacje lub mediację w celu rozwiązania sporu poza sądem, do czego sam sąd często nakłania. Jednak jeśli takie działania mimo wszystko nie przyniosą porozumienia, to postępowanie sądowe zostaje wznowione.
Wskazuję, że treści przedstawione w artykule nie są poradą prawną. Z uwagi na zmiany przepisów prawnych jak i orzecznictwa, ich aktualność może ulegać zmianie.
Autor: Izabella Oleksiak — aplikantka radcowska
NASZA MŁAWIANKA