Pewne jest, że cały świat jak również i nasza lokalna społeczność długo nosić będzie w pamięci okres pandemii koronawirusa. Skala zakażeń, zgonów oraz wprowadzonych ograniczeń już wywarła destrukcyjny wpływ na sektor gospodarczy – co w konsekwencji wpłynęło na zachwianie płynności finansowej przedsiębiorstw, utratę zatrudnienia i problemy finansowe wielu osób.
Wszystko to przełożyło się na niewłaściwą realizację zawartych umów bądź unicestwiło możliwość ich wykonania w ogóle. Co do zasady takie zaniechania i związany z nimi brak należytej staranności skutkuje m.in. obowiązkiem zapłaty kar umownych, odszkodowań czy odsetek za opóźnienie.
Jak wyjść z opresji wywołanej wyżej wskazanymi okolicznościami?
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na przepis art. 471 Kodeksu Cywilnego, który stanowi: „dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.
Dzięki temu przepisowi, o ile zawarta umowa nie wyłącza możności powoływania się na siłę wyższą (łac. vis maior) mamy sposobność uniknięcia obowiązku naprawienia szkody powstałej w wyniku naruszenia zasady pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać).
Choć wskazane pojęcie nie znalazło jeszcze kodyfikacji w polskim porządku prawnym to doktryna i orzecznictwo zgodnie wypracowało jej nazwę – przyjmując za definicję „obiektywnej siły wyższej” zdarzenie o charakterze zewnętrznym, wychodzącym poza sferę działania podmiotu odpowiedzialnego za szkodę. Musi to być zdarzenie niemożliwe do przewidzenia, odznaczające się absolutną nagłością, a którego nieuchronnym skutkom nie można było zapobiec.
Jeżeli wskutek tych zdarzeń nie wykonamy prawidłowo postanowień umownych, a kontrahent wytoczy przeciwko nam powództwo w zakresie kompensacji poniesionej szkody – skrupulatnie winniśmy wykazać łączne spełnienie wyżej opisanych przesłanek siły wyższej.
Praktycy prawa zgodnie stoją na stanowisku, iż epidemia koronawirusa kwalifikuje się jako vis maior, co nadto zyskało potwierdzenie w uzasadnieniu ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (…) – Dz.U.2020374- poprzez stwierdzenie „stosowane rozwiązania uzasadnione są działaniem choroby COVID-19 jako siły wyższej i związanej z nią epidemią”.
Instytucja siły wyższej to panaceum na kłopoty, które dotkną wiele podmiotów, a jej skuteczne wykazanie obali domniemanie winy i finalnie umożliwi wyłączenie odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte zobowiązań umownych.
Autor: Adw. Barbara Pogorzelska
