Drugi dzień świąt Bożego Narodzenia, poświęcony św. Szczepanowi, pierwszemu męczennikowi za wiarę chrześcijańską, obfituje w liczne tradycje i zwyczaje, które łączą w sobie elementy religijne i agrarne.
Tradycje Drugiego Dnia Świąt Bożego Narodzenia
Św. Szczepan – Pierwszy Męczennik. Święty Szczepan, znany z głębokiej wiary i mocy czynienia cudów, został ukamienowany za przyznanie się do wiary w Chrystusa przed sanhedrynem, co było tradycyjną karą za bluźnierstwo.
Ludowe obchody
Ludowe obchody tego dnia mają podłoże agrarne, choć nawiązują do chrześcijańskiej tradycji. Podczas mszy św. w kościele święci się owies na pamiątkę ukamienowania św. Szczepana i dla zapewnienia urodzaju w przyszłym roku. Święcenie owsa ma również uzasadnienie magiczne, gdyż skropienie ziarna wodą wzmagało w nim siły witalne. Ziarno sypano w kościele, na księdza, na wchodzących do świątyni, a po nabożeństwie, pod kościołem, chłopcy i dziewczęta też się nim obsypywali. Z aury panującej w drugi dzień świąt przepowiadano pogodę zgodnie z powiedzeniem: „Jaka pogoda w Szczepana panuje, taka na luty nam się szykuje”.
Rodzinne i sąsiedzkie odwiedziny
W odróżnieniu od zwyczaju spędzania Bożego Narodzenia w gronie najbliższej rodziny, w drugi dzień świąt bawiono się huczniej i weselej, odwiedzano dalszych krewnych. Dzień św. Szczepana był przeznaczony na rodzinne i sąsiedzkie odwiedziny oraz kawalerskie zaloty. W wielu regionach Polski był taki zwyczaj, że od bardzo wczesnego ranka chodzili po wsi tak zwani „śmieciarze”, którzy zaśmiecali słomą obejścia panien na wydaniu. Dziewczęta na przybycie śmieciarzy przygotowywały wódkę i zakąski, a gdy już psoty się kończyły i słoma została posprzątana, zaczynała się gościna. Odwiedziny śmieciarzy przynosiły pannie honor. Wizyta kawalera w tym okresie w domu panny oznaczała poważne zamiary małżeńskie.
Kolędnicy i dobre wróżby
Drugiego dnia świąt rozpoczynało się również chodzenie po kolędzie. Gospodarze wyczekiwali kolędników i zawsze przyjmowali ich z wielką życzliwością, ponieważ kolędnicy przynosili dobre wróżby i życzenia wszelkiej pomyślności. Za to trzeba było odwdzięczyć się im pokarmem, zazwyczaj kiełbasą, szynką lub ciastem, a niekiedy nawet skromną zapłatą.
